Thema: depressie

Inhoud

• Wat is een depressie en wat is er tegen te doen?
• Wat kunt u zelf doen?
• Ook zelf doen: gezonde voeding heeft positieve invloed op depressie
• Depressie wereldwijd
• Integrale psychiatrie

 

Wat is een depressie en wat is er tegen te doen?

Volgens berichten in de media (Volkskrant en NRC) slikten meer dan een miljoen Nederlanders in 2016 gedurende enige tijd een antidepressivum. Dat is verontrustend, omdat er sterke aanwijzingen zijn dat deze middelen bijna nooit een oplossing bieden (zie bijv. het boek van Peter Gøtzsche uit 2016 en de discussie rond het verschijnen daarvan). In 2008 werd al een studie gepubliceerd in PLOS Medicine (medisch tijdschrift), waaruit bleek dat antidepressiva alleen helpen bij mensen met een ernstige depressie (zie Kirsch e.a.). Voor die – relatief kleine – groep helpen antidepressiva wel, zoals ook blijkt uit verhalen van patiënten.
Het grote aantal mensen dat antidepressiva slikt, betekent niet dat er zoveel depressieve mensen in Nederland rondlopen: deze middelen worden in ongeveer de helft van de gevallen voor heel andere klachten voorgeschreven, zoals angsten of pijn. Volgens het Trimbos instituut zijn er jaarlijks ongeveer 500.000 mensen depressief. Om een idee te geven: dit zijn 5 van de 100 mensen. Het aantal zou overschat kunnen zijn: volgens hoogleraar klinische psychologie Jan Derksen schrijven vooral huisartsen psychofarmaca voor; zij hebben niet de tijd om diep door te vragen.
In een derde van de gevallen gaat een depressie binnen 3 maanden ‘vanzelf’ over, door maatregelen die mensen zelf nemen. Toch denkt slechts 6 procent van de Nederlanders dat je zonder professionele hulp uit een depressie kunt komen.
Ongeveer tachtig procent van de mensen met een depressie herstelt binnen een jaar, gemiddeld duurt een depressieve periode een halfjaar. Bij de helft van de mensen die ooit een depressie hebben gehad, komt de depressie terug en dan meestal vaker in hun leven. Zestig procent van de mensen met een depressie ontving een vorm van zorg. Meestal werd die zorg verleend door de huisarts, bedrijfsarts, maatschappelijk werker of GGZ-hulpverlener. Veertien procent kreeg andere zorg, namelijk van een telefonische hulpdienst, geestelijk verzorger, complementaire zorgverlener of zelfhulpgroep.

De belangrijkste symptomen van een depressie zijn dagelijkse somberheid en/of het gevoel (bijna) nergens plezier aan te beleven. Daarnaast zijn andere symptomen mogelijk, zoals zich schuldig of nutteloos voelen, het leven als een last ervaren, concentratieproblemen, moeilijk slapen, smaakproblemen en moeilijkheden bij het nemen van besluiten. Als veel van dit soort klachten lang aanblijven, wijst dat op een depressie.

Er worden veel voor de hand liggende oorzaken genoemd voor het ontstaan van een depressie. Meestal gaat het om een combinatie van factoren zoals stress, problemen, verdrietige dingen, veel verandering tegelijk, de neiging de schuld bij jezelf te zoeken. Het is nog niet zo lang bekend dat de anticonceptiepil bij veel vrouwen het risico op een depressie verhoogt, vooral bij tieners en jonge vrouwen. Uit een groot Deens onderzoek is gebleken dat vooral de gebruikers van een combinatiepil een groot risico lopen. Van hen gebruikt circa 25% ook een antidepressivum. Ook zijn er onderzoekers die een samenhang vonden van depressie met hartziekten, diabetes type 2 en meer in het algemeen met ontstekingen in het lichaam. De ontstekingen zouden weer uitgelokt kunnen zijn door stress.
In de richtlijnen voor de huisarts staat dat depressie op verschillende manieren kan worden bestreden. Zelf doen staat voorop (zie volgende artikel) link naar volgende subkop, gevolgd door psychotherapie en medicijnen (antidepressiva). In het geval van een winterdepressie wordt lichttherapie toegepast.
 

Bronnen en meer lezen

• Trimbos Instituut
• Mirjam Remie ‘Ruim een miljoen Nederlanders slikken antidepressiva’ (NRC.checkt)
• Peter Gøtzsche, ‘Dodelijke psychiatrie en stelselmatige ontkenning; Debat over medicatie in de psychiatrie’
• Discussie over werkzaamheid van anti-depressiva
• I. Kirsch et al., Initial Severity and Antidepressant Benefits: A Meta-Analysis of Data Submitted to the Food and Drug Administration
• Voorbeeld van een verhaal van een patiënt
• CW Skovlund et al. 2016, Association of Hormonal Contraception With Depression
• De Depressie Alliantie is een landelijke vereniging die zich inzet voor mensen met depressie of depressieve klachten.
• Shah AJ et al., Depression and history of attempted suicide as risk factors for heart disease mortality in young individuals. Arch Gen Psychiatry, 2011; 68: 1135-1142. Link naar Pubmed  
• Copeland WE et al., Cumulative depression episodes predict later C-reactive protein levels: a prospective analysis. Biol Psychiatry, 2012; 71: 15-21. Link naar Pubmed
• Pan A. et al., Bidirectional association between depression and type 2 diabetes mellitus in women. Arch Intern Med, 2010; 170: 1884-1889. Link naar Pubmed
• Lespérance F et al., The efficacy of omega-3 supplementation for major depression: a randomized controlled trial. J Clin Psychiatry, 2011; 72: 1054-1062. Link naar Pubmed
• Kendall-Tackett, K, A new paradigm for depression in new mothers: the central role of inflammation and how breastfeeding and anti-inflammatory treatments protect maternal mental health. Int Breastfeed J, 2007; 2: 6. Link naar Pubmed
• Recent artikel, met overzicht: Depressief van je schildklier, Medisch Dossier PDF van artikel 
• Een ouder artikel: De grote depressie-zeepbel, Medisch Dossier Link naar artikel (alleen voor abonnees)
   

Wat kunt u zelf doen?

De algemene adviezen op dit gebied zijn: praten over de negatieve gevoelens, een dagboekje bijhouden, haalbare doelen stellen, zorgen voor regelmaat en buitenlucht, geen alcohol en drugs gebruiken, bewegen en sporten en (een beetje) blijven werken. Wanneer er problemen zijn die (mede) hebben geleid tot de depressie, is het belangrijk om hulp in te schakelen om die – zo mogelijk – op te lossen.
Richard de Leth studeerde geneeskunde, gespecialiseerd in de preventieve leefstijlgeneeskunde. In een video van 7 minuten legt hij uit hoe leefstijl een natuurlijk medicijn voor depressie kan zijn. Hij gaat onder andere in op de rol van voeding en sociaal contact en op depressiviteit als beschermingsmechanisme van het lichaam.

• Bekijk de video

Ook zelf doen: gezonde voeding heeft positieve invloed op depressie

Al langer is bekend dat voeding een rol speelt bij het ontstaan of voorkomen van depressie. In observationele studies is dat al vaker aangetoond.

Recent onderzoek onder 73.000 proefpersonen heeft aangetoond dat een verhoogde waarde van ontstekingsmarker CRP in het bloed samenhangt met depressie. CRP is een eiwit waarvan normaal een beetje in het bloed zit. Wanneer iemand een ontsteking heeft neemt de hoeveelheid ervan snel toe. Al eerder was duidelijk dat een verhoogde hoeveelheid CRP samenhangt met hart- en vaatziekten, obesitas, diabetes type 2 en auto-immuunziekten. Al deze ziekten houden verband met ons voedingspatroon en - naar nu blijkt - met ons darmmicrobioom. Dat blijkt ook uit het voorkomen van depressieve klachten als psychisch symptoom van het prikkelbare darmsyndroom (PDS) [1]. Nieuw onderzoek (voorlopig nog alleen bij muizen) heeft aangetoond dat met het overbrengen van de darmflora van PDS-patiënten naar gezonde muizen, ook onder andere de snelheid van de darmpassage, de slechte functie van de darmwand, de laaggradige ontstekingen en het angstig-depressieve gedrag werden doorgegeven. Een controlegroep muizen kreeg een transplantatie van gezonde deelnemers. Deze muizen lieten geen veranderingen zien in darmfunctie of gedrag. Dit toont aan dat verandering van darmflora invloed heeft op zowel lichamelijke gezondheid als gedrag en welbevinden [2].

Recent heeft een Australisch onderzoeksteam een gerandomiseerd onderzoek afgerond waaruit blijkt dat gezonde voeding significante verbeteringen kan brengen bij mensen met een matige tot ernstige depressie. Met name het gebruik van fabrieksmatig bewerkt voedsel en voedsel met veel snelle koolhydraten vergroot de kans op het ontstaan van een depressie, terwijl een dieet met groente, fruit, noten en vis juist een positieve invloed blijkt te hebben. [3] Groenten en fruit bevatten niet alleen fytonutrienten die een positief effect op ontsteking hebben, maar ook vezels die door de darmmicroben worden gefermenteerd tot korte keten vetzuren; deze hebben invloed op stemming, emotie en gedrag.

Ook probiotica lijken een positief effect te kunnen hebben op de psychologische symptomen van depressie, angst en het ervaren van stress. Dat is in elk geval gevonden bij gezonde personen. Wetenschappers hebben meer interesse gekregen in de invloed van het microbioom op de functie van het centrale zenuwstelsel via de zogenoemde darm-hersen-as, maar de resultaten lijken tegenstrijdig. Daarom vergeleken onderzoekers de resultaten van zeven studies waarbij 300 gezonde vrijwilligers waren betrokken. Bij deze vrijwilligers werden de psychologische symptomen van depressie, angst en het ervaren van stress met elkaar vergeleken, zowel voor als nadat zij een probiotisch supplement namen. Probiotica bleken vergeleken met een placebo voor een statistische significante verbetering te zorgen van psychologische symptomen van depressie en angst. Ook ervaarden de gezonde vrijwilligers minder stress na inname van een probioticum. Mensen zouden in stressvolle periodes dus baat kunnen hebben bij het slikken van probiotica [4].

J. Mercola geeft op zijn website een uitgebreide opsomming van manieren om zelf een depressie te bestrijden zonder medicijnen. Hij noemt o.a. blootstelling aan de zon (of, als dat niet kan: extra vitamine D), gezonde, volwaardige voeding (eventueel aangevuld met supplementen), een gezonde darmflora, slaap en beweging.

Bronnen en meer lezen

• [1] Artikel over verhoogd CRP en depressie: in het Nederlands samengevat
• [1] Het oorspronkelijke artikel in het Engels 
• [2] Artikel over PDS, depressie en darmflora: in het Nederlands samengevat
• [2] Het oorspronkelijke artikel in het Engels

• [3] Jacka et al., A randomised controlled trial of dietary improvement for adults with major depression (the SMILES trial), BMC Medicine (2017) 15:23, Link naar Pubmed

• [4] McKean J., Naug H., Nikbakht E. et al., Probiotics and Subclinical Psychological Symptoms in Healthy Participants: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Altern Complement Med. 2017 Apr;23(4):249-258, Link naar Pubmed

• Wat is PDS
• Mercola.com (Noot van de redactie: wij maken dankbaar gebruik van de enorme hoeveelheid relevante informatie die Mercola voor het publiek verzamelt en gratis ter beschikking stelt. Dit kan hij alleen doen door reclame te plaatsen op de site en producten te verkopen, dat moet men dus maar voor lief nemen.)
• Voeding en Gedrag  door Gert Schuitenmaker
• Overzichtsartikel: A.C.P van Strater, P.F. Bouvy, Omega-3-vetzuren bij de behandeling van stemmingsstoornissen. Tijdschrift voor Psychiatrie 49 (2007), 2  Link naar tijdschrift
• Overzicht literatuur in de BTSG bibliotheek: Depressie en voeding
• Uitgebreid artikel op Earth Matters
• A mind of your own, door Kelly Brogan. Boek met veel literatuurverwijzingen, geschreven door een jonge Amerikaanse psychiater.
• Voor zorgverleners: in het tweede nummer van 2017 van het Tijdschrift voor Integrale Geneeskunde wordt uitgebreid aandacht besteed aan depressie. TIG 2017 (2):o.a. 91-102 

 

Depressie wereldwijd

Volgens de WHO is depressie nu de meest voorkomende oorzaak van ziekte en invaliditeit. Naar schatting lijden wereldwijd 322 miljoen mensen aan depressie. Dat aantal maakte tussen 2005 en 2015 een stijging door van 18%. De totale kosten voor de maatschappij worden geschat op 1.000 miljard dollar per jaar. Het hebben van een depressie hangt samen met verschillende aandoeningen: de WHO vond een sterk verband tussen depressie en aandoeningen als diabetes, hartziekten en verslaving.

• Het WHO rapport

 

Integrale psychiatrie

Op verschillende plaatsen in Nederland kunt u terecht bij centra voor integraal werkende psychiatrie. Voorbeelden daarvan zijn de Lievegoed-kliniek (locaties in het midden, westen en zuiden van het land) en Lentis (locaties in het noorden en oosten van het land).
 

Lievegoed-klinieken

De Lievegoed-klinieken werken vanuit de antroposofische levensvisie. De antroposofie heeft een eigen benadering van ziekten, dus ook van ‘psychische ziekten’. Van huis uit is de antroposofie een holistische benaderingswijze. Een antroposofische psychiater kijkt naar het gehele leven van de hulpvrager en zal uitgebreid ingaan op leefstijl en het hele scala aan menselijke behoeftes, om die te betrekken bij de behandeling. Al jaren geleden begon men in de Lievegoed-kliniek met ‘personalized medicine’. Dat wil zeggen dat er maatwerk wordt geleverd en men naar behoefte remedies inzet als voedingsadviezen, sport of passende lichaamsbeweging, sociale oefening, medicijnen, euritmie (een vorm van dansend lichaamswerk), creatieve of kunstzinnige/muzikale therapie, gesprekken, meedoen aan projecten om met de handen te werken. Dit is een effectieve benadering gebleken, maar de cliënt moet hier wel voor open staan. Er wordt namelijk een groot beroep gedaan op persoonlijke inzet.

• Link naar meer informatie over de Lievegoed-klinieken.
• Link naar meer adressen voor antroposofische psychiatrie

Lentis

Een integrale aanpak is ook te vinden bij Lentis, in hun Centrum Integrale Psychiatrie (CIP). Ook zij gaan uit van de hele mens en het algehele functioneren van de mens in de maatschappij. Naast medicatie en therapie (cognitieve gedragstherapie, interpersoonlijke psychotherapie) wordt gewerkt met sociale vaardigheidstrainingen en sporten. Daarnaast is er veel aandacht voor wat cliënten zelf kunnen doen en worden adviezen gegeven als ‘onderhoud contact met vrienden en familie’. Men werkt samen met andere integrale praktijken en er wordt onderzoek gedaan naar niet-reguliere behandelingen. Op dit moment loopt o.a. een onderzoek naar de effectiviteit van yoga bij jonge vrouwen met een depressie.

• Link naar meer informatie over Lentis’ aanpak bij depressie
• Link naar onderzoek over toepassing van yoga bij depressie
• Link naar meer informatie over het Centrum Integrale Psychiatrie

 

Gerelateerde artikelen

Vraag en antwoord: depressie

'Anti-depressie'-maaltijd: zalm met kurkuma en saffraan, dessert met haver en chocola