Overslaan en naar de inhoud gaan

Integrale gezondheidszorg: meer eigen keuze, meer leefstijladvies, meer zelfregie

integratie

Integrale gezondheidszorg: meer eigen keuze, meer leefstijladvies, meer zelfregie

Integrale gezondheidszorg is een manier van kijken naar ziekte en gezondheid die ‘regulier’, ‘complementair’ en ‘alternatief’ met elkaar verbindt*. Dat past helemaal in de huidige tijdgeest, waarin op veel meer vakgebieden verschillende manieren van denken met elkaar worden gecombineerd in plaats van uit elkaar getrokken. Internationale organisaties zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), de NAVO en het Europees Parlement hebben zich al duidelijk uitgesproken vóór integrale gezondheidszorg. En ook steeds meer ‘gewone mensen’, of ze nu ziek zijn of niet, staan hier positief tegenover. Veel van hen gebruiken al jaren complementaire en/of alternatieve middelen en methoden naast hun reguliere behandeling. Bovendien kan een integrale aanpak in de gezondheidszorg forse kostenbesparingen tot gevolg hebben – ook zeker niet onwelkom nu de kosten van de zorg de pan uit rijzen!

* Met ‘regulier’ wordt bedoeld: de westerse geneeskunde. ‘Complementair’: die vormen van diagnostiek en behandeling die zijn gebaseerd op gangbare theorieën en die meestal wetenschappelijk zijn onderbouwd. Voorbeelden: massage, kruiden en voedingssupplementen. ‘Alternatief’: geneeswijzen die gebruikmaken van andere dan de reguliere basisconcepten, waarvoor vaak weinig bewijs is en/of waarover controverse bestaat. Voorbeelden: healing en homeopathie.
Bron: Lake, JH (2007), Textbook of integrative mental health care. USA: Thieme Medical Publishers

Inhoud

 
Wat houdt integrale gezondheidszorg in?


Focus op gezondheidsbevordering

Het belangrijkste kenmerk van integrale gezondheidszorg is een verlegging van de focus: in plaats van op ziektebestrijding richt integrale gezondheidszorg zich op gezondheidsbevordering. Dat betekent natuurlijk niet dat eenmaal ontstane aandoeningen niet behandeld worden; in tegendeel. Maar in eerste instantie staat het zelfgenezend vermogen waarover ieder mens van nature beschikt, centraal. Dát wordt gestimuleerd, in de eerste plaats ter preventie van aandoeningen en in de tweede plaats om eventuele aandoeningen (mede) te verhelpen. Pas als dat niet (helemaal) lukt, wordt medicatie gegeven en/of kan op andere manieren worden ingegrepen - regulier, complementair/alternatief of beide.

Holistische benadering

Omdat ons zelfgenezend vermogen het beste werkt wanneer wij optimaal in ons vel zitten, wordt gekeken naar de mens als geheel, en naar álle factoren die ons welbevinden positief of negatief kunnen beïnvloeden. Daarbij gaat het om fysieke factoren, maar ook om psychische; om onze sociale omgeving (onze relaties), maar ook om de zingeving die wij in ons leven ervaren. Kortom: integrale gezondheidszorg staat voor een holistische benadering van de mens.

Veelheid van mogelijkheden

Daarbij wordt ieder mens bovenal gezien als een uniek individu. En juist omdat ieder mens anders is, gaat de integrale gezondheidszorg niet uit van één middel of van één mogelijke behandelmethode uit één denkbare discipline. In tegendeel: er wordt juist voor elke patiënt persoonlijk de meest passende keuze gemaakt uit een veelheid van mogelijkheden.
Is er sprake van een acute aandoening, zoals een gebroken enkel of een blindedarmontsteking, dan ligt het voor de hand om een reguliere methode in te zetten. Maar met name bij chronische aandoeningen, ook al manifesteren die zich vaak lokaal in het lichaam, is meestal meer aan de hand dan ‘ziekte’ van die specifieke plek. Dan kan bijvoorbeeld een homeopathische aanpak meer uitrichten, of acupunctuur, of supplementen, om maar eens drie mogelijkheden te noemen – veelal in combinatie met een regulier middel of reguliere interventie. Want juist die complementaire en/of alternatieve methoden zijn gericht op het revitaliseren van het zelfgenezend vermogen, zodat het lichaam zélf de manier waarop een evenwichtsverstoring tot uitdrukking komt, kan helen.

'Primum non necere': niet schaden staat voorop

Beoefenaars en voorstanders van integrale gezondheidszorg gaan in principe uit van ‘zacht zover mogelijk, hard indien nodig’ wanneer het gaat over de wijze van behandelen. Dat betekent dat ze liever niet kiezen voor toxisch en/of invasief ingrijpen. Daarbij beroepen ze zich op het zogenaamde ‘primum non nocere’ (‘niet schaden staat voorop’), hét devies voor artsen.
Daarnaast geldt in de integrale gezondheidszorg de ongeschreven richtlijn ‘natuurlijk zover mogelijk, chemisch indien nodig’ – wat gaat over de in te zetten middelen.

Combinatie regulier/alternatief

Om ieder misverstand te voorkomen: uiteraard zijn de voorstanders van integrale gezondheidszorg blij met de vooruitgang die de reguliere geneeskunde de afgelopen decennia heeft geboekt. Met name de technologische innovaties en de talrijke nieuwe medicijnen hebben gezorgd voor een toegenomen levensverwachting. Alleen: de reguliere geneeskunde gaat uit van een mensbeeld waarbij de mens wordt teruggebracht tot ‘delen’, die meestal niet in samenhang worden bekeken. En dat levert nogal wat beperkingen op.
Er is dus niet per se iets anders nodig dan de reguliere geneeskunde, maar wel iets meer: een combinatie van regulier met complementair/alternatief.

Een andere kijk op de patiënt ...

Integrale gezondheidszorg heeft niet alleen een andere, namelijk een veel meer holistische kijk op patiënten in relatie tot de aandoening waar zij mee komen, er is voor zorgvragers ook een andere rol weggelegd. Zíj zijn namelijk degenen die primair verantwoordelijk zijn en blijven voor hun eigen gezondheid en welbevinden. Zíj houden dan ook de regie in handen – zo is althans de bedoeling.

... én een andere arts-patiëntrelatie

Dat betekent voor de arts-patiëntrelatie dat deze er behoorlijk anders uitziet dan veelal het geval is in de reguliere gezondheidszorg. Arts en patiënt zijn in de integrale gezondheidszorg gelijkwaardig; ze overleggen over de mogelijkheden die de patiënt allemaal heeft om zijn gezondheid te verbeteren. Natuurlijk, de arts brengt zijn of haar expertise en ervaring in, maar hij of zij neemt niet het heft in handen en ‘dicteert’ al zeker niet voor welke behandelingen en/of middelen de patiënt moet kiezen. De rol van de arts is het informeren van patiënten, waarbij telkens centraal blijft staan wie die patiënten zijn als volledig mens – en hoe zij in het leven staan. Daarbij motiveert de arts de patiënt, stuurt deze waar nodig bij en grijpt heel soms in.

Protocollen, waarvan de reguliere gezondheidszorg momenteel zo is doordrongen en die feitelijk vrijwel al het handelen bepalen, worden in de integrale gezondheidszorg niet centraal gesteld. Juist omdat de patiënt dan niet meer (voldoende) als individu kan worden benaderd, en hij (vrijwel) geen enkele keuzemogelijkheden meer heeft.

Leefstijlgeneeskunde

Naast zijn informerende rol heeft een arts binnen de integrale gezondheidszorg nóg een belangrijke taak: het geven van leefstijladviezen. Die zijn niet alleen bedoeld ter verbetering van reeds bestaande fysieke of mentale klachten, maar ook ter preventie daarvan. Dit wordt ook wel ‘leefstijlgeneeskunde’ genoemd. 

Het is al decennialang bekend dat met name welvaartsziekten zoals kanker, hart- en vaatziekten, dementie, diabetes, COPD, enz. sterk gerelateerd zijn aan leefomstandigheden en leefstijl. Er worden zelfs percentages genoemd tussen de 70 en 90% aan beïnvloedbare leefstijlfactoren: als die in acht genomen worden, zouden deze aandoeningen voor een belangrijk deel voorkómen kunnen worden. Daarbij gaat het met name om voeding (incl. vitaminen, mineralen en allerhande supplementen), ontgifting, beweging en ontspanning, maar ook om bewustwording, evenwichtigheid en zingeving. De arts-als-coach heeft binnen de integrale gezondheidszorg een belangrijke adviserende taak op dit vlak.

In de meest ideale situatie vindt de uitwisseling tussen arts en patiënt dan ook nog eens plaats in een omgeving die bijdraagt aan het welbevinden van beiden. Dat wil zeggen: een omgeving die plezierig is voor de zintuigen en waar het contact vriendelijk, respectvol en met compassie van arts naar patiënt verloopt.

Wat is er wel en niet bewezen?

Er wordt vaak gezegd dat de effecten van complementaire en alternatieve behandelmethoden niet – of onvoldoende – wetenschappelijk bewezen zijn. Dat blijkt echter onwaar. Er is met name al veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de werking van Traditionele Chinese Geneeskunde/acupunctuur, antroposofische geneeskunde, homeopathie en natuurgeneeskunde (incl. voedingsleer, orthomoleculaire geneeskunde en fytotherapie). Deze methoden blijken qua ‘succespercentage’ vergelijkbaar te zijn met de reguliere geneeskunde (37,2 tegen 44,4%), terwijl ze tegelijkertijd veel minder schadelijke effecten bleken te hebben: 0,69 tegen 7%.

Evidence Based

In principe zijn verreweg de meeste middelen en methoden die worden toegepast in de integrale gezondheidszorg wetenschappelijk bewezen, wanneer de evidence based practice wordt gehanteerd volgens de oorspronkelijke (= complete) definitie. Dat houdt in dat er bij de keuze voor een middel of behandelmethode rekening wordt gehouden met “de hoogst beschikbare wetenschappelijke evidentie”, maar óók met de waarden, voorkeuren en het referentiekader van de patiënt én met de professionaliteit en ervaring van de therapeut.

Kostenbesparingen

Ook de kostenbesparingen die behaald kunnen worden wanneer we als samenleving meer gebruik zouden maken van integrale gezondheidszorg, zijn al in diverse onderzoeken aangetoond. Om maar eens één enkel voorbeeld te noemen: de Artsenvereniging voor Integrale Geneeskunde (AVIG) heeft geconcludeerd dat het een besparing van 10% zou opleveren (= circa € 8 miljard!) wanneer huisartsen óók acupunctuur, antroposofie of homeopathie zouden inzetten. Er zou dan namelijk minder medicatie voorgeschreven hoeven worden en er zouden minder doorverwijzingen en ziekenhuisopnames nodig zijn.

 

Zitten patiënten hierop te wachten?

Enorme aantallen zijn vóór

Zich baserend op een wetenschappelijk onderzoek uit 2012 meldt de AVIG dat “de meeste Nederlanders en vrijwel alle mensen (5,3 miljoen) die een chronische aandoening hebben, […] een integrale gezondheidszorg [willen] waarbij zij op basis van betrouwbare informatie samen met hun behandelaar een (vrije) keuze kunnen maken uit de mogelijkheden die er bestaan, regulier en complementair.” Dat zijn dus enorme aantallen!
Deze grote belangstelling voor integrale gezondheidszorg wordt bovendien bewezen door de grote aantallen (chronische) patiënten die al op eigen initiatief gebruikmaken van allerhande vormen van complementaire en/of alternatieve geneeskunde. Aangezien integrale gezondheidszorg in Nederland nog relatief weinig wordt aangeboden, en ze dus nog niet makkelijk bij één arts terechtkunnen voor een totaaladvies waarin zowel ‘regulier’ als ‘complementair/alternatief’ wordt betrokken, bezoeken ze meestal eerst een regulier werkend arts en vullen ze diens adviezen aan met middelen en/of methoden die er primair op gericht zijn het zelfgenezend vermogen van hun lichaam te activeren, en zo in elk geval de reguliere behandeling te ondersteunen.

Adviezen van de WHO

Al deze patiënten worden in hun aanpak ondersteund door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), de NAVO (die al haar lidstaten de invoering van integrale gezondheidszorg adviseert) en het Europees Parlement, dat ook al in 1997(!) pleitte voor integrale gezondheidszorg.
De WHO meldde al in 2010 dat een geïntegreerd systeem voor gezondheidszorg zich als het ware ‘opdringt’ in deze tijd, en baseerde zich daarbij op de volgende feiten:

  • Wereldwijd kunnen de gezondheidssystemen niet langer adequaat reageren op de hoge gezondheidsvraag van de bevolking en de toenemende kosten van de gezondheidszorg.
  • De gezondheidsproblemen van vandaag zijn complex en vragen een alomvattende aanpak.
  • Er is veel meer nadruk nodig op preventie, op chronische ziekten en op geïndividualiseerde, persoonsgerichte zorg.
  • Er moet continu aandacht besteed worden aan gezondheidsbevordering en ziektepreventie. Alleen zo kan de gezondheidszorg überhaupt betaalbaar blijven.
  • Met behulp van een integrale aanpak vermindert het lijden van de bevolking als gevolg van ziekte en de daarmee samenhangende kosten.

Onderzoeksresultaten

Een behoorlijk aantal leden van de WHO heeft inmiddels een systeem van integrale gezondheidszorg ingevoerd en/of overweegt een meer geïndividualiseerd zorgstelsel. Zwitserland loopt hierbij voorop: dit is het eerste westerse land dat al vijf complementaire methoden heeft opgenomen in de eerstelijns gezondheidszorg en in het basispakket.
Uiteraard wordt ook onderzocht hoe succesvol die verlegging van de focus binnen de gezondheidszorg is. Uit diverse onderzoeken is o.a. al het volgende gebleken:

  • In Europa als geheel levert integrale gezondheidszorg nu al betere resultaten op dan eenzijdige geneeskunde, vooral voor chronische aandoeningen. De resultaten zijn goed, er is veel minder sprake van bijwerkingen en ook de kosten zijn daadwerkelijk substantieel lager.
  • In het Verenigd Koninkrijk verwijst 83% van de huisartsen door voor complementaire en/of alternatieve behandelingen en voert tussen de 20 en 40% deze zelf uit.
  • In Duitsland ondersteunt 70% van de huisartsen complementaire en/of alternatieve behandelingen en heeft 10% van alle artsen een extra kwalificatie op dat gebied.
  • In Zwitserland wordt in 75% van de ziekenhuizen en geboorteklinieken homeopathie gebruikt tijdens de bevalling, begeleid door verloskundigen en artsen. In 30% van de gevallen is dit in plaats van conventionele geneeskunde.
  • Bijna 50% van de Amerikanen gebruikt vormen van integrale gezondheidszorg, waaraan ze meer geld uitgeven dan aan de eerstelijns gezondheidszorg.
  • In de zgn. blue zones worden mensen significant ouder dan elders en leiden ze nauwelijks aan chronische ziekten, kanker en dementie. Bovendien zijn ze gelukkiger. Dat blijkt te komen door hun leefstijl.
    Toen een tijdlang dezelfde leefstijl werd gehanteerd door onderzoeksgroepen in 14 Amerikaanse steden, leidde dat tot een besparing van 40% op de kosten van de gezondheidszorg binnen 3 jaar.


Hoe staan de artsen er tegenover?

Weinig erkenning ...

Ondanks de voorkeur van steeds meer consumenten voor integrale gezondheidszorg, ondanks de wetenschappelijke bewijzen voor de complementaire en/of alternatieve middelen en methoden die daar een rol in spelen, en ondanks de aanzienlijke besparingen die kunnen worden gerealiseerd in de gezondheidszorg, zijn er vooralsnog nog maar weinig regulier werkende artsen die de mogelijkheden van complementair en alternatief erkennen en dus ook adviseren. Sterker: de meesten zijn nauwelijks op de hoogte.

... dus: patiënten terughoudend

Patiënten anticiperen daarop door zich al op voorhand terughoudend op te stellen richting hun reguliere zorgverleners met het stellen van vragen over complementaire/alternatieve methoden, maar ook met het delen van hun eigen ervaringen op dat gebied. Uit onderzoek is gebleken dat 60 tot 75% van de patiënten hier niets over zegt tegen zijn reguliere arts, uit angst om afgekeurd of zelfs belachelijke gemaakt te worden.
Dat werkt nadelig om een aantal redenen:

  • Het zou het de behandelrelatie met de reguliere arts ten goede komen als deze informatie wél gedeeld kan worden.
  • Het delen van deze informatie kan de impact van medische interventies vergroten.
  • Er is altijd een zeker risico dat reguliere en complementaire middelen elkaar negatief beïnvloeden – en het gebruik van beide tegelijk dus een schadelijk effect zou kunnen hebben. Daar blijkt echter slechts een miniem percentage van de gebruikers zich van bewust. Het zou juist de rol van de arts moeten zijn dit te monitoren, en de patiënt kan dat bevorderen door juist wél over het gebruik van complementaire/alternatieve methoden en middelen te praten.
  • Wanneer de arts niet op de hoogte is van het gebruik van complementaire/alternatieve methoden of middelen, zal een eventuele verbetering in de gezondheid van de patiënt automatisch worden toegeschreven aan de reguliere behandeling – ook als dat ten onrechte is! En dát betekent weer dat die reguliere behandeling dus vaker toegepast zal worden.



Organisaties ter bevordering van integrale gezondheidszorg 

 Er zijn in Nederland verschillende organisaties en samenwerkingsverbanden actief bezig met het onder de aandacht brengen van de mogelijkheden van integrale gezondheidszorg. Ook besteden zij aandacht aan (aanvullende) opleidingen hierin. Hieronder zetten we vier daarvan op een rij.

Platform Integrale Gezondheidszorg

Consumenten, burgers, patiënten, … kortom: individuen die de integrale gezondheidszorg een warm hart toedragen en willen bijdragen aan de verdere verspreiding, erkenning én vergoeding hiervan, kunnen zich aanmelden op het Platform Integrale Gezondheidszorg (www.platform-ig.nl).
Dit platform streeft het invoeren van een nieuwe visie op de gezondheidszorg na – broodnodig omdat de huidige gezondheidszorg tegen zijn grenzen aanloopt. Daarbij zijn de belangrijkste aandachtspunten:
Het moet voor alle betrokkenen duidelijk zijn wie de regie voert over de gezondheid van het individu: de overheid, de zorgverzekeraars, de zorgaanbieders of de patiënt.
Omdat de helft(!) van de Nederlandse bevolking één of meer chronische aandoeningen heeft, moet er meer aandacht komen voor andere behandelwijzen dan alleen de reguliere.
Ook patiënten met klachten die niet verklaard kunnen worden volgens de reguliere geneeskunde (de zogenaamde SOLK: Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten, maar liefst 30% van de diagnoses in de huisartsenpraktijk!) hebben recht op (meer) handvatten voor het verhelpen hiervan. Die moeten dus elders gezocht worden.
De farmaceutische industrie is gebaat bij zo veel mogelijk zieke mensen. Maar ziekte en gezondheid zijn geen handelswaar en zo dient er dus ook niet naar gekeken te worden.
Omdat ongeveer 75% van de welvaartsziekten wordt veroorzaakt door een ongezonde leefstijl, wordt het hoog tijd voor een integrale leefstijlgeneeskunde.
De maatschappelijke kosten van gezondheidszorg lijken niet te beteugelen. Een duurzame zorg vraagt dan ook een andere manier van denken en behandelen.
De integrale gezondheidszorg wordt onvoldoende of niet erkend. Duurzaamheid, toegankelijkheid en menswaardigheid vragen een ander bewustzijn van alle betrokkenen, inclusief de overheid.
 
Het Platform-IG is de drijvende kracht achter de website Wijzer Naar Gezondheid (waar u nu aan het lezen bent). Mensen kunnen hier per aandoening vinden wat de reguliere behandelmethoden zijn, wat er complementair/alternatief mogelijk is en welke resultaten wetenschappelijk onderzoek hiernaar al heeft opgeleverd. Deze website werkt dus feitelijk integraal. Hij is bedoeld om zorgvragers te ondersteunen bij hun keuze én bij het behouden van de regie, terwijl artsen, therapeuten, wetenschappers en beleidsmakers er betrouwbare en objectieve informatie kunnen vinden over behandelmethoden waarmee zij (nog) niet vertrouwd zijn.

Artsenvereniging voor Integrale Geneeskunde (AVIG) 

Naast consumenten hebben ook artsen en tandartsen met hart voor integrale gezondheidszorg zich inmiddels verenigd: in de Artsenvereniging voor Integrale Geneeskunde (AVIG). Doel van deze beroepsvereniging is het bevorderen van de integrale geneeskunde en de verdere wetenschappelijke ontwikkeling daarvan. Zoals verwacht mag worden staat ook hier het versterken van de gezondheid centraal door het stimuleren van het zelfherstellend vermogen en het geven van individuele leefstijladviezen.

Academy for Integrative Medicine

Sinds begin 2015 kunnen artsen aan de Academy for Integrative Medicine in Nijmegen een postacademische opleiding volgen in integrale geneeskunde. Zij krijgen dan in elk geval kennis over de belangrijkste complementaire en alternatieve behandelmethodes en leren hun patiënten individuele leefstijladviezen te geven. Een soortgelijke opleiding voor therapeuten staat op de wensenlijst.
De belangrijkste reden waarom artsen zich zouden moeten verdiepen in integrale geneeskunde is volgens deze academie: omdat de patiënt dat wil! “50 tot 85% van de chronisch zieken maakt al gebruik van aanvullende vormen van geneeskunde”, zo meldt de website, “en uit recent onderzoek blijkt dat meer dan 90% van hen wil dat hun (huis)arts kennis heeft van integrale gezondheidszorg en hun kan adviseren over verschillende behandelmogelijkheden.”

Netwerk Integrative Medicine

De hierboven genoemde organisaties plus nog enkele andere artsenverenigingen voor complementaire en/of integrale geneeskunde hebben hun krachten gebundeld in het Netwerk Integrative Medicine. Vanuit vier invalshoeken benadrukken zij de urgentie van het invoeren van een systeem van integrale gezondheidszorg in Nederland:

  1. Het menselijke perspectief: alle mensen kennen naast een fysieke ten minste ook nog een psychische, een emotionele, een culturele, een sociale en een spirituele dimensie. Precies om die reden kunnen ze alleen op een integrale manier geholpen worden om hun gezondheid te handhaven en/of te verbeteren.
    Patiënten moeten weer gezien worden – én centraal staan! – als geheel, met hún eigen gezondheidsbehoeftes. En zíj moeten hier weer de verantwoordelijkheid voor kunnen nemen.
  2. Het maatschappelijke perspectief: ons systeem van gezondheidszorg is zozeer gefragmenteerd dat niet de best denkbare resultaten worden bereikt. Het legt bovendien te veel nadruk op genezing, terwijl genezing in evenwicht zou moeten zijn met preventie. Ook is te weinig sprake van zelfregie.
  3. Het economische perspectief: de kosten voor de Nederlandse gezondheidszorg zijn niet houdbaar. De meeste chronische aandoeningen zijn te voorkomen met goede preventiemaatregelen. Onderzoek heeft al aangetoond dat artsen die ook complementaire en/of alternatieve behandelingen aanbieden, grote besparingen realiseren. Ook de ziekenhuiskosten van mensen tussen de 50 en 75 jaar die gebruikmaken van dergelijke behandelingen, dalen fors.
  4. Het hulpverlenersperspectief: de reguliere geneeskunde is op dit moment vaak nog in een soort concurrentiestrijd verwikkeld met de holistische geneeskunde, terwijl juist samenwerking veel voordelen kan opleveren. Zo kan voor elke individuele situatie altijd de beste oplossing worden ingezet, en kunnen eventuele lacunes in de ene methode worden opgevuld met een middel of methode uit een andere. Met name huisartsen zou een complexe, holistische visie moeten worden aangeleerd, waarbij het belang van niet-fysieke factoren extra aandacht dient te krijgen.

Op Facebook is het NIM aanwezig onder de groepsnaam Integrative Medicine & Minds Nederland.

Wordt integrale gezondheidszorg vergoed?

Op dit moment wordt integrale gezondheidszorg als zodanig op beperkte schaal aangeboden in Nederland en niet vergoed uit het basispakket. Aanvullende pakketten dekken wel vaak een (klein) deel van de kosten van natuurgeneeskundig artsen, Chinees geneeskundigen, homeopaten e.d. wanneer zij aan de voorwaarden van de verzekeraar voldoen.

Word gratis lid

Geef de integrale gezondheidszorg in Nederland een sterke positie
en laat zien hoe groot de integrale beweging is.

Geef u op en ontvang geregeld de nieuwsbrief.

 

 

 

 

 

 

Patiënte en artsen praten over gezondheid

Video artsen en patiënte over gezondheid

Bekijk de video

Hoe kwam Paul de Leeuw van zijn depressie af?

Video Paul de Leeuw over depressie

Bekijk de video

Hoe Marisca van haar depressie genas 

Een serie van drie video's met haar verhaal en veel concrete tips van zorgverleners

Webinar depressie

Bekijk de video's

 

definitie integrale gezondheidszorg

Vrienden van integrale gezondheidszorg 

streven naar:

  • het bevorderen van betrouwbare, hoogwaardige integrale zorg voor iedereen die dat wil;
  • de erkenning van integrale zorg als onmisbaar element van een gezonde en vitale samenleving;
  • het beschikbaar maken van betrouwbare informatie over integrale zorg voor iedereen.

Voor minimaal € 10 per jaar wordt u Vriend en ontvangt u een digitaal tijdschrift met betrouwbare achtergrondinformatie over integrale gezondheidszorg (ca vier keer per jaar) en af en toe korte nieuwsbrieven.

Wilt u zich aanmelden om Vriend te worden? Vul dan uw gegevens in.

Lees meer

 

Mede mogelijk gemaakt door

Deze website wordt mede mogelijk gemaakt door verschillende  tijdschriften en bedrijven. 
Zij hebben geen invloed op de inhoud van de verstrekte informatie.

Logo Medisch Dossier Logo Hahnemann apotheek

 Logo Roode Roos

Zoek een behandelaar

Op de websites van de artsenverenigingen kunt u zoeken naar een behandelaar bij u in de buurt.

AVIG: Zoek een integraal werkende arts (o.a. medische acupunctuur, natuurgeneeskunde, homeopathische geneeskunde, tandartsen, niet-toxische tumortherapie)

Bel de Infolijn Alternatieve Geneeswijzen voor een persoonlijk advies (088-2424240 alle werkdagen en maandagavond open, normale telefoonkosten).